در دنیای امروز، اختلافات حقوقی، تجاری و قراردادی اجتنابناپذیر هستند و بسیاری از افراد و سازمانها به دنبال راهکارهایی برای حل این اختلافات به شکلی سریع هستند. حل و فصل اختلافات از طریق داوری یکی از روشهای جایگزین رسیدگی قضایی است که امکان بررسی دعاوی را خارج از دادگاه و در فضایی خصوصی و تخصصی فراهم میکند.
حل و فصل اختلافات از طریق داوری در حوزههای مختلفی مانند قراردادهای تجاری، دعاوی بینالمللی، مسائل خانوادگی و اختلافات حقوقی به کار گرفته میشود. بسیاری از شرکتها و موسسات برای پیشگیری از مشکلات احتمالی، شرط داوری را در قراردادهای خود درج میکنند تا در صورت بروز اختلاف، روند رسیدگی تسهیل شود. با این حال، این روش نیز چالشهایی مانند اجرای آرای داوری و انتخاب صحیح داور را به همراه دارد. در این مقاله راهنمایی جامع برای افرادی که به دنبال یک راهحل جایگزین برای دعاوی خود هستند، فراهم شده است.
داوری روشی جایگزین برای حل اختلافات است که طی آن، طرفین به جای مراجعه به دادگاه، اختلاف خود را به یک یا چند داور بیطرف میسپارند. این روش روند رسیدگی را تسهیل میکند. داوری میتواند سازمانی باشد، که تحت نظارت نهادهای داوری انجام میشود، یا موردی که در آن، طرفین خود داور و مقررات را تعیین میکنند. داور پس از بررسی اسناد و شنیدن استدلالها، رای صادر میکند که الزامآور و از نظر قانونی قابل اجراست.
درج شرط داوری در قرارداد به این معناست که طرفین توافق میکنند در صورت بروز هرگونه اختلاف ناشی از قرارداد، موضوع را از طریق داوری حل و فصل کنند. اثر اصلی درج شرط داوری این است که طرفین متعهد میشوند اختلافات را تنها از طریق فرایند داوری پیگیری کرده و از طرح دعوا در مراجع قضایی خودداری کنند.
حل و فصل اختلافات از طریق داوری از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا به عنوان یک جایگزین کارآمد برای دادرسیهای سنتی در دادگاهها، امکان رسیدگی سریعتر و محرمانهتر را فراهم میکند. در بسیاری از دعاوی، به ویژه در حوزههای تجاری و قراردادی، طولانی بودن روند قضایی و هزینههای دادگاه میتواند باعث اتلاف منابع و زمان طرفین شود. داوری با ایجاد فضایی انعطافپذیر و تخصصی، این مشکلات را کاهش داده و امکان انتخاب داورانی با دانش و باتجربه مرتبط را فراهم میکند. همچنین، محرمانگی جلسات داوری و قطعی بودن آرای آن، از جمله مزایایی است که موجب اعتماد بیشتر طرفین به این روش میشود.
تفاوت داوری با میانجیگری و مصالحه، در نحوه رسیدگی به اختلافات و نقش طرفین در فرایند حل و فصل آنها نهفته است.
به طور کلی، داوری بیشتر به دادگاه شباهت دارد و نتیجه آن قطعی و لازمالاجراست، در حالی که میانجیگری و مصالحه بر پایه تعامل و توافق داوطلبانه طرفین است و نتیجه آن الزام قانونی ندارد، مگر اینکه طرفین توافق خود را در قالب قرارداد ثبت کنند.
برای نوشتن یک شرط داوری معتبر که از نظر قانونی قابل اجرا باشد و به حل موثر اختلافات کمک کند، باید نکات زیر را رعایت کنید:
شرط داوری باید به طور واضح بیان کند که تمامی اختلافات ناشی از قرارداد از طریق داوری حل خواهد شد و دادگاههای عمومی صلاحیت رسیدگی ندارند.
طرفین میتوانند از مقررات مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران یا سایر نهادهای داوری داخلی مانند اتاق تعاون ایران استفاده کنند. تعیین دقیق مقررات داوری در قرارداد، شفافیت بیشتری ایجاد کرده و اجرای رای داوری را تسهیل میکند.
تعداد و نحوه انتخاب داوران باید در قرارداد مشخص شود. داوری میتواند توسط یک داور واحد یا یک هیئت سه نفره انجام شود.
۴. تعیین محل و زبان داوری
محل داوری تعیینکننده قوانین حاکم و اجرای رای است و باید با توجه به دسترسی، بیطرفی و قوانین کشور انتخاب شود. زبان داوری نیز برای جلوگیری از ابهامات مشخص میشود.
قانون حاکم بر داوری تعیینکننده مقرراتی است که بر روند داوری، تفسیر قرارداد و اجرای رای اعمال میشود. این قانون میتواند قانون کشور محل داوری یا قانونی که طرفین در قرارداد مشخص کردهاند باشد.
لازمالاجرا بودن رای داوری به این معناست که رای صادر شده توسط داور برای طرفین الزامآور بوده و همانند حکم دادگاه قابلیت اجرا دارد.
مراحل انجام داوری شامل چندین مرحله اصلی است که به طرفین کمک میکند تا اختلاف خود را به شیوهای ساختارمند و موثر حل کنند. این مراحل عبارتاند از:
۱. توافق بر داوری: اولین مرحله در داوری، توافق طرفین بر استفاده از این روش برای حل اختلاف است. این توافق میتواند به صورت یک بند داوری در قرارداد اصلی یا یک توافق مستقل پس از بروز اختلاف باشد.
۲. انتخاب داور یا هیئت داوری: پس از توافق، طرفین باید یک داور بیطرف یا هیئت داوری را انتخاب کنند. داوران میتوانند از میان متخصصان حوزه حقوقی، تجاری یا فنی مرتبط با موضوع اختلاف تعیین شوند.
۳. تعیین قواعد و مقررات داوری: طرفین میتوانند درباره قوانین حاکم بر داوری، مکان برگزاری جلسات، زبان مورد استفاده و سایر شرایط با یکدیگر توافق کنند. در غیر این صورت، قواعد داوری نهادهای معتبر مانند مرکز داوری ایران اعمال خواهد شد.
۴. ارائه ادعاها و دفاعیات: در این مرحله، طرفین ادعاها، مدارک و مستندات خود را به داور ارائه میکنند. هر یک از طرفین فرصت دارند تا استدلالهای خود را مطرح کرده و از ادعای خود دفاع کنند.
۵. برگزاری جلسات داوری: بسته به پیچیدگی پرونده، جلسات داوری ممکن است به صورت حضوری یا غیرحضوری برگزار شود. در این جلسات، داور به بررسی اسناد و شنیدن اظهارات طرفین میپردازد.
۶. صدور رای داوری: پس از بررسی شواهد و استماع دفاعیات، داور یا هیئت داوری رای نهایی را صادر میکند. این رای معمولا قطعی و الزامآور است و طرفین موظف به اجرای آن هستند.
۷. اجرای رای داوری: در صورتی که طرف محکوم رای داوری را اجرا نکند، طرف دیگر میتواند از طریق مراجع قانونی درخواست اجرای رای را ارائه دهد.
۱. امکان اعتراض محدود به رای داوریبرخلاف احکام دادگاهی که امکان تجدیدنظر در آنها وجود دارد، آرای داوری معمولا نهایی و الزامآور هستند و فقط در شرایط خاصی، مانند عدم رعایت اصول دادرسی یا مغایرت با نظم عمومی، قابل ابطالاند.
۲. وابستگی به همکاری طرفیناجرای فرایند داوری وابسته به توافق و همکاری طرفین است. در برخی موارد، یک طرف ممکن است از شرکت در جلسات داوری امتناع کند یا اجرای رای را به تاخیر بیندازد.
۳. محدودیت در امکان جلب ثالثبرخلاف محاکم دادگستری که امکان اضافه کردن اشخاص ثالث به دعوا را دارند، در داوری این امکان به راحتی فراهم نیست و تنها در صورت توافق طرفین ممکن خواهد بود.
انتخاب داور مناسب یکی از مهمترین عوامل موفقیت در فرآیند داوری است، زیرا بیطرفی، تخصص و تسلط داور بر قوانین و موضوع اختلاف، نقش مستقیمی در عادلانه و موثر بودن رای دارد. برای انتخاب یک داور مناسب، باید به نکات زیر توجه کرد:
یک داور خوب باید دانش کافی در حوزه حقوقی و موضوع اختلاف داشته باشد. در دعاوی تجاری، داوری با تخصص در حقوق تجارت، قراردادها یا حوزه صنعت مربوطه میتواند تصمیمات دقیقتری بگیرد.
داور نباید هیچگونه منفعت شخصی یا رابطه نزدیکی با طرفین دعوا داشته باشد. اصل بیطرفی و استقلال در داوری به معنای عدم وابستگی مالی، شغلی یا شخصی داور به طرفین است تا رای صادره عادلانه و بدون جانبداری باشد.
یک داور خوب باید توانایی مدیریت جلسات، شنیدن استدلالهای طرفین و بررسی مستندات را داشته باشد. او باید بتواند جلسات را منظم پیش ببرد، مانع از اطاله دادرسی شود و تصمیمگیری منصفانهای داشته باشد.
روش انتخاب داور معمولا در قرارداد یا توافق داوری مشخص میشود. روشهای معمول عبارتند از:
قبل از انتخاب داور، بررسی سوابق حرفهای و داوری او ضروری است. بسیاری از نهادهای داوری لیستی از داوران مورد تایید دارند که میتوان با بررسی آنها، انتخابی آگاهانه داشت.
داوری به عنوان یکی از روشهای جایگزین حل اختلافات، در بسیاری از موارد مزایای چشمگیری نسبت به دادگاه دارد. سرعت رسیدگی و امکان انتخاب داور متخصص، از مهمترین عواملی هستند که باعث شده بسیاری از افراد و شرکتها این روش را ترجیح دهند. همچنین، در اختلافات تجاری بینالمللی، داوری به دلیل اجرای آسانتر آرای صادره و بیطرفی بیشتر، گزینهای مناسبتر از دادگاههای ملی محسوب میشود.
با این حال، داوری نیز محدودیتهایی دارد. هزینههای داوری در برخی موارد بالا است، امکان تجدید نظر محدود است و اجرای رای ممکن است در برخی موارد چالشبرانگیز باشد. علاوه بر این، اگر شرط داوری به درستی تنظیم نشود یا داور مناسبی انتخاب نشود، این فرایند ممکن است به پیچیدگی و نارضایتی منجر شود، اما در بسیاری از اختلافات تجاری و قراردادی، داوری همچنان یکی از موثرترین و مطمئنترین روشهای حل اختلاف است.
موسسه حقوقی مهرآسا با تیمی از وکلای متخصص و داوران باتجربه، همراه مطمئن شما در حل و فصل اختلافات قراردادی و تجاری از طریق داوری حرفهای و کارآمد است. برای دریافت مشاوره تخصصی و یافتن راهکاری سریع و عادلانه، با ما تماس بگیرید. موسسه حقوقی مهرآسا در زمینه های کیفری، حقوقی، ارث و دارایی، املاک و خانواده وکالت شما را به عهده می گیرد تا کار شما به آسانی حل شود.
۴۴۰۰۴۸۶۵ – ۰۲۱
۱۹۹۴۸۸۹ – ۰۹۱۲